Het Stadsmuseum Zwijveke is gewijd aan de lokale geschiedenis vanaf de Franse periode tot heden en toont cultuurhistorische voorwerpen uit de 19de en 20ste eeuw. Verschillende gebeurtenissen en figuren, politiek en cultuur, rechtspraak en gevangeniswezen komen aan bod.
Ook het museumsecretariaat heeft hier een plek gevonden.
Het Zwijvekemuseum bezoeken? Geef dan eerst een seintje zodat je niet voor een gesloten deur staat.
Op wettelijke feestdagen is het Zwijvekemuseum en het secretariaat gesloten.
Het Stadsmuseum Zwijveke is gevestigd in de resten van de voormalige abdij van de Cisterciënzerinnen die een bewogen en ingewikkelde geschiedenis heeft gekend. De abdij werd als de Onze-Lieve-Vrouwabdij in 1223 gesticht door de diepgelovige Mathilde I, vrouwe van Dendermonde, weduwe van Willem II van Bethune, heer van Dendermonde.
Deze abdij kreeg een plek in de gebouwen van het hospitaal van Sint-Egidius (Sint-Gillis), dat in 1214 ook door Mathilde I was opgericht. Dit Sint-Gillishospitaal bevond zich in de nabijheid van het huidige museum waar nu de gebouwen van de rijksmiddelbare school staan. Aanvankelijk lag het hospitaal eerder afgelegen maar door de snelle bevolkingsgroei was dat gauw niet meer zo. Men ondervond er ook veel nadelen van de moerassige grond.
De keuze voor een nieuwe locatie viel op de afgelegen Zwijvekekouter, ongeveer een kilometer buiten de stadsmuren, in de huidige Boonwijk. Een opmerkelijke en bliksemsnelle ‘ruiloperatie’ vond plaats: in 1228 verrees het abdijcomplex op de plaats waar zich de eeuwenoude kerk van de Zwijvekeparochie bevond. Die parochie werd een andere locatie toegewezen binnen de muren van de stad, zijnde de kapel van het abdijgebouw dat net verlaten was. Hier vormt zich dan de Sint-Gillisparochie, waarvan de benaming voortgaat op die van het voormalige hospitaal. Er werd al vrij snel een volledig nieuwe kerk gebouwd in de directe omgeving: de kerk van Sint-Gillis-Binnen.
De nieuwe abdij, die voortaan de abdij van Zwijveke werd genoemd, ging een bloeiperiode tegemoet maar kreeg het ook hard te verduren. In 1380, 1579 en 1604 viel ze ten prooi aan zware beschadigingen. In 1667 werd ze om militair-tactische redenen, op bevel van de Spaanse gouverneur van Dendermonde, volledig met de grond gelijkgemaakt. De orde koos opnieuw voor een veiliger plek binnen de stadsmuren en vestigde in 1671 de abdij achter de kerk van Sint-Gillis-Binnen vlakbij de plek waar ze in 1223 was gestart. De benaming abdij van Zwijveke bleef bewaard.
Het huidige gebouw
De abdij beleefde twee eeuwen van bloei tot ze in 1798 tijdens het Franse bewind in beslag werd genomen, openbaar verkocht en grotendeels afgebroken. In de 19de eeuw werd het braakliggende terrein onder de gaanderij verkaveld en verbouwd tot de arbeiderswijk ‘het Zwijvickkwartier’. De site werd als monument geklasseerd en in 1969 door het stadsbestuur aangekocht. Na een grondige restauratie in 1979-1981 kreeg het gebouw een culturele bestemming.
Museumcollectie
Hier krijg je een overzicht van de Dendermondse geschiedenis van de 18de tot de 20ste eeuw. Het museum herbergt unieke documenten uit de Franse periode en laat je kennismaken met de boeiende militaire vestinggeschiedenis tijdens de Hollandse periode. Er wordt ook dieper ingegaan op de figuur van missionaris Pieter-Jan De Smet. Verder ligt ook de klemtoon op Dendermonde als marktstad, het belang van haven en spoorwegen, de geschiedenis van brandweer en burgerwacht, rechtspleging en gevangenis, en het culturele en dagelijkse leven tijdens beide wereldoorlogen.
